دانشگاه، داراها، ندارها| رتبه‌های بالای کنکور سهم چه کسانی است؟ گفت‌وگو

به غیر از کنکور امسال که دست‌خوش تغییراتی بود، رتبه‌بندی مدارس در کنکورهای سال گذشته نشان می‌دهد سهم مدارس خاص در کنکور بسیار زیاد است؛ مسئله‌ای که خبر از کم شدن عدالت آموزشی در کشور می‌دهد.

هرساله در کنکور مدارس تیزهوشان، نمونه دولتی، مدارس شاهد و سایر مدارس غیرانتفاعی سهم قابل‌توجهی از رتبه‌های بالا را از آن خود می‌کنند. با وجود تأکید قانون اساسی و اسناد بالادستی نظام درباره دسترسی برابر به فرصت‌ها به خصوص فرصت‌های آموزشی، ورودی دانشگاه‌های برتر کشور از جمله دانشگاه‌های شریف، تهران، امیرکبیر، خواجه نصیر و … به طور عمده از دهک‌های برخوردار اقتصادی تشکیل شده است.

در این باره به گفت و گو با حسین روزبهانی، متخصص روانشناسی و کارشناس حوزه آموزش نشسته‌ایم.

• صندلی‌های پرمتقاضی دانشگاهی توسط چه دهک‌هایی تصاحب می‌شود؟

متأسفانه در چند سال اخیر شاهد بودیم که دهک‌های پایین جامعه نقش بسیار کمی در قبولی‌های کنکور داشتند. در گذشته مناطق محروم و دهک‌های پایین جامعه هم تعدادی قبولی در دانشگاه‌های برتر داشتند اما در چند سال اخیر به جز کنکور امسال اکثر قبولی‌ها از دهک‌های بالا به خصوص دهک دهم بوده که این موضوع عدالت آموزشی را زیر سؤال می‌برد.

• چرا تمایل به تحصیل در مدارس غیرانتفاعی بیشتر شده است؟

ما شاهد رشد مدارس غیرانتفاعی هستیم، در گذشته تعداد این‌گونه مدارس بسیار محدود بود ولی در حال حاضر این موضوع برعکس شده و مدارس دولتی بسیار کم شده‌اند، دلیل این موضوع می‌تواند به علت استقبالی باشد که از مدارس غیرانتفاعی می‌شود.

وقتی درصد کمی از دانش آموزان مدارس دولتی در دانشگاه‌های برتر قبول می‌شوند طبیعتاً خانواده‌ها از مدارس غیرانتفاعی استقبال بیشتری می‌کنند. یکسری خانواده‌ها توان پرداخت هزینه‌های بسیار بالای مدارس غیرانتفاعی دارند و فرزندان خود را به این‌گونه مدارس می‌فرستند اما خانواده‌های کم‌بضاعت نیز به هر طریقی که شده برای نتیجه بهتر این هزینه‌ها را تأمین می‌کنند.

• آیا شیوه جدید کنکور به عدالت آموزشی نزدیک‌تر است؟

شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوبه جدیدی تصویب کرد که گامی مثبتی در جهت عدالت آموزشی بود. در این شورا تصویب شده که به‌طور مرحله‌ای انتقال تأثیر مثبت معدل به سمت تأثیر قطعی معدل در پذیرش دانشگاه می‌رود، امسال در کنکور تأثیر مثبت سوابق تحصیلی ۴۰ درصد بود، یعنی امتحانات پایان‌ترم سراسری سال دوازدهم تأثیر مثبت در کنکور داشتند.

در ادامه این مصوبه آمده سال آینده یعنی سال ۱۴۰۲ این تأثیر ۴۰ درصدی از مثبت به قطعی تبدیل می‌شود و بعد این روند تا ۶۰ درصد پیش می‌رود که این موضوع قابل‌تحسین است و باعث می‌شود افرادی که از لحاظ مالی ضعیف‌تر هستند در کنکور آسیب کمتری ببینند. همچنین برگزاری سالی ۲ بار آزمون سراسری برای داوطلبان نیز از مواردی است که به دانش آموزان در کنکور کمک شایانی می‌کند.

• امکان حذف کنکور در آینده نزدیک وجود دارد؟

یک شبه نمی‌توان مسیر اشتباهی که چندین سال است طی کردیم را تغییر داد. یک‌دفعه نمی‌توان کنکور را برداشت چون مقاوت‌هایی در این خصوص وجود دارد، البته که در حال حاضر فقط رشته‌های پرطرفدار کنکور دارند ولی باید به‌مرورزمان به نقطه‌ای برسیم که بتوانیم کاملاً کنکور را حذف کنیم، خوشبختانه با توجه به این مصوبه جدید به‌مرور کنکور کم‌رنگ خواهد شد.

• به نظر شما اعطای سهمیه به فرزندان اعضای هیئت علمی عادلانه است؟

سهمیه هیأت‌ علمی از عدالت آموزشی به دور است. فرزندان هیأت علمی دانشگاه‌ها چنانچه در آزمون کنکور ۹۰ درصد نمره یک رشته را کسب کنند می‌توانند جهت انتقال به دانشگاه مد نظر خود و یا دانشگاهی که والدین در آن مشغول تحصیل است اقدام کنند.

همچنین طبق همین مصوبه فرزندان اعضای هیأت علمی می‌توانند حتی رشته خود را تغییر دهند؛ یعنی این فرزندان بدون قید و شرطی می‌توانند به راحتی به دانشگاه‌های معتبر و رشته‌های پر متقاضی دست پیدا کنند. این سهمیه از مواردی است که در آن باید بازنگری صورت بگیرد.

• آیا قوانین موجود در خصوص کنکور به نفع دهک‌های برخوردار اقتصادی است؟

یکسری افراد با استفاده از قوانین و تبصره بدون آزمون به دانشگاه‌های برتر کشور می‌روند. برخی که وضع مالی خوبی دارند به دانشگاه‌های ضعیف در خارج از کشور می‌روند و بعد از چند ترم تحصیل به راحتی به دانشگاه‌های معتبر ایرانی انتقالی می‌گیرند یا اینکه شهروند یک کشور دیگر می‌شوند و بدون کنکور دانشجوی رشته‌های خوب در دانشگاه برتر می‌شوند، این موارد هم به دور از عدالت است و باید به آن پرداخته شود.

در کنار هزینه‌های تهیه کتاب، کلاس‌های خصوصی، هزینه مدارس و مواردی از این دست این‌گونه امتیازها و سهمیه‌ها نیز در بین جوانانی که در دهک‌های پایین‌تر جامعه هستند باعث ایجاد یاس و ناامیدی می‌شود.