تب تصاحب صندلی‌های پرمتقاضی در دانشگاه؛ «اختلاف طبقاتی در حوزه آموزش مشهود است»

خلیل میرزایی استاد جامعه شناسی معضل اختلاف طبقاتی را در جامعه گوشزد می کند و معتقد است که چنین معضلی در حوزه آموزش و دانشگاه نیز، رایج است و آسیب هایش را هم می زند.

آقای دکتر! رابطه قرار گرفتن خانواده دانش آموزان در دهک های مختلف با پذیرش آن ها در دانشگاه ها و رشته های شاخص دانشگاهی چیست؟

ما در سال های اخیر به دنبال ایجاد یک جامعه الهی بدون طبقه بودیم اما در عوض به یک جامعه ای تبدیل شده ایم که طبقات در آن نمی توانند از امکانات مساوی بهره مند شوند. و اختلاف طبقاتی در آن عینیت پیدا کرده که یکی از جنبه های آن نیز در حوزه آموزش مشهود شده است. بر همین اساس امروز به وضوح می توان پولاریزه شده جامعه را مشاهده کرد. این امر هم تحت تاثیر قدرت است و هم تحت تاثیر ثروت. به نوعی در جامعه ما یک شرایطی ایجاد شده است در وهله اول که هم ایجاد ثروت می کند و هم به طبقه ای خاص قدرت می دهد. این بستر سبب می شود تا امتیازات و امکانات به صورت نامتوازن در جامعه توزیع شود و عملا مساله شایسته سالاری از همان ابتدا و در زمان تحصیل نیز صورت نگیرد و حذف شود. از نظر تئوریک و در مرحله بعد از نظر تجربی مشخصا امروز رابطه قرار گرفتن خانواده دانش آموز در دهک ها با پذیرش آن ها در دانشگاه ها و رشته های برتر ارتباط پیدا کرده است به شکلی که هر چه ثروتمندتر، پذیرش آسان تر. ایجاد شرایط ویژه امروز سبب شده تا این بستر به حوزه آموزش نیز کشیده شود و اگر فرد ثروتمند تمایل به تحصیل در دانشگاه برتر داشته باشد از این ثروت خود استفاده می کند تا راحت تر به آن برسد. این رویه سبب شد تا در کشور ما مدارس و دانشگاه هایی تاسیس شوند که غیرانتفاعی هستند اما در عمل انتفاع می برند. مخاطب این مراکز آموزشی طبقه مرفه جامعه است و سبب شده تا آن ها با خرج کردن پول به مقطعی بالاتر برسند که طبقه فقیر نمی تواند به آن دست پیدا کند.

غیرانتفاعی ها مسیر را برای رسیدن به دانشگاه های ممتاز برای ثروتمندان کوتاه تر می کنند؟

این یک مسیر همه جانبه است ک ایجاد شده و صرفا معطوف به غیرانتفاعی ها نیست. در سال های اخیر شاهد بوده ایم که قسمتی در دانشگاه ها ایجاد شده تحت عنوان پردیس های خودگردان که با وجود این که ذیل دانشگاه های دولتی هستند اما از دانشجویان هزینه های زیادی را می گیرند که مشخصا این هزینه را صرفا طبقات بالای جامعه می توانند پرداخت کنند. این رویه در تحصیلات تکمیلی چشم گیر تر است. در دوره کارشناسی صندلی ها بیش از متقاضیان شده و بر همین اساس فقط روی رشته ها و دانشگاه های خاص رقابت است اما در مقاطع بالاتر این بی عدالتی در حوزه آموزش وسیع تر می شود. یعنی شرایط به گونه ای است که اگر دانشجو حتی اگر تلاش نکرده باشد و صرفا توانایی مالی داشته باشد، می تواند از پردیس های دانشگاه های معتبر بهره مند شود و مدارک آن دانشگاه ها را اخذ کند. معضلات در حوزه آموزش و ناعدالتی در آن بسیار زیاد است. امروز حتی دیده می شود که ازدواج های سوری صورت می گیرد تا شخص بتواند از سهمیه همسر خود استفاده کند و برای مثال در رشته پزشکی قبول شود. این رویه ها باید اصلاح شود زیرا ناعدالتی آموزشی مشخصا گریبان سیستم را بزودی خواهد گرفت. همین امر سبب شده تا سطح دانشگاه ها نیز پایین آید. امروز با نگاهی جزئی تر مشاهده می کنیم که دیگر دانشگاه های ایرانی در میان دانشگاه های برتر خاورمیانه نیستند و حتی از فهرست 500 دانشگاه برتر جهان نیز خارج شده اند زیرا به جای آن که استعداد تعیین کننده ورود به دانشگاه باشد، قسمت اعظمی از ورودی ها بواسطه ثروتی که دارند وارد این دانشگاه ها شده اند. این معضل به فضای هیات علمی نیز رسیده و اشخاصی که از امتیازهای خاص برخوردار هستند، به عضویت هیات علمی های دانشگاه ها درآمده اند. تمامی این شواهد نشان می دهد که دهک های بالا در حال تصاحب تمامی مناصب دانشگاهی هستند بدون این که در رقابتی منصفانه شرکت کرده باشند.

برآورد شما از تناسب دهک ها در تصاحب کرسی های پرطرفدار دانشگاه ها چیست؟

سیستم دانشگاهی ما به گونه ای است که براساس رتبه عمل می کند و مشخصا برگزاری کلاس های کنکور و تقویتی می تواند به ارتقا رتبه کمک بسزایی کند در حالی که این ارتقا رتبه برای دانش آموز کم تر برخوردار به این سادگی ممکن نیست. شاید هنوز تعداد ثروتمندان در دانشگاه های دولتی بیشتر از دهک های پایین نشده باشد اما این اتفاق بزودی رقم می خورد و دیگر کم تر شاهد حضور استعدادهایی از مناطق دورافتاده کشور در دانشگاه های برتر خواهیم بود.

در این حوزه صرفا کلاس های کنکور نیست بلکه امروزه سوالات و تجهیزات تقلب در کنکور خرید و فروش می شود که سازمان سنجش نیز این مساله را تایید کرده است. امروز در مجموع یک دانش آموز ثروتمند قطعا از هم سطح خود که وضعیت مالی خوبی ندارد، می تواند رتبه بهتری کسب کند. حتی بعضا می توان این گونه عنوان کرد که هزینه پول برای کنکور سبب شده تا دانش آموزان ضعیف تر نسبت به رقبای توانمندتر خود نیز رتبه بهتری کسب کنند که این نیز نوعی بی عدالتی در حوزه آموزش است زیرا کسب رتبه بهتر منجر به تصاحب کرسی دانشگاهی بهتر و سرانجام استفاده از اساتید و امکانات بهتر در دانشگاه هاست. اصلاح این رویه امروز یک ضرورت است و هر سال که دیرتر این اتفاق بیفتد، ضرر آن بیشتر است و به علت این که این یک معضل کم تر در دید است به ندرت به آن توجه می شود و اصلاح نیز انجام نمی شود که نتیجه آن مشخصا مطلوب نیست.

با گفت وگوشونده در اینجا، بیشتر آشنا شوید

(نظرات مطرح شده در گفت وگو، دیدگاه توداک نیست و صرفا برای تضارب آرا، بازتاب داده شده است)

تولید شده در تحریریه toudak.ir