تکرار تصاحب صندلی‌ها؛ «عدم تعادل مهم‌ترین مشکل آموزش است»

ترک تحصیل، یکی از نمودهای نابرابری آموزشی است. نرفتن به دانشگاه نیز، یکی دیگر. همین طور اگر بخواهیم موارد را بشماریم به جایی می رسیم که افسوس و نگرانی، بر ما مستولی می شود. محمود میرلوحی استاد دانشگاه و عضو پیشین شورای شهر تهران توجه خود را بیشتر به سمت محدود بودن مدارس غیرانتفاعی و تاثیرگذارتر بودن آنان در سیستم آموزشی کشور، جلب کرده است.

آقای دکتر میرلوحی! با وجود تاکید قانون اساسی مبنی بر ایجاد فضای آموزشی برابر برای تمامی اقشار جامعه، به چه علت تصاحب کرسی های پرطرفدار دانشگاهی برای برخی آسان تر شده است؟

قانون اساسی ایجاد فضای تحصیل تا مراتبی را از وظایف دولت دانسته و در بسیاری از کشورها حتی آن ممالکی که تمامی امور را خصوصی کرده اند، دولت متصدی آموزش، امنیت و بهداشت است. این امر نشان می دهد که آموزش تا چه میزان اهمیت دارد و دولتمردان باید به آن نگاهی ویژه داشته باشند. آموزش رکن اساسی در هر کشوری است و مشخصا توسعه و پیشرفت از مسیر آموزش عبور می کند. این اهمیت در قانون اساسی ما نیز وجود دارد. باید توجه داشت این که عده ای امروز در جامعه ما در مدارس خصوصی مشغول به تحصیل شده و هزینه های گزافی می پردازند و امکانات ویژه ای در اختیار آن هاست، جای خود دارد اما باید امکانات خوبی برای تمامی دانش آموزان از سوی دولت فراهم شود تا امر آموزش در کشور خدشه دار نشود. امروز باید آموزش برای غنی و فقیر، شهری و روستایی و تمامی اقشار جامعه به صورت با کیفیت ایجاد شود. عدم تعادل مشخصا مهم ترین معضل در این حوزه است همان گونه که در سایر حوزه ها نیز این عدم تعادل در توزیع امکانات وجود دارد.

بر همین اساس برخی به صورت نامحدود به منابع مالی، آموزشی و از این دست امکانات دسترسی دارند و عده ای دیگر نیز حداقل این دسترسی ها را نیز ندارند. مشخصا بودجه مصوب برای توزیع عادلانه امکانات به خصوص در حوزه آموزش میان تمامی اقشار جامعه کافی نیست. در قانون اساسی اصل 48 را داریم که طبق آن باید در مناطق مختلف منابع ملی باید به صورت عادلانه توزیع شود. در اصل 103 قانون اساسی، یکی از مهم ترین وظایف شوراها و شورای عالی استان ها این امر است که بر توزیع عادلانه منابع در تمامی نقاط کشور نظارت کند. با این وجود ناهمواری ها و تفاوت ها به شدت به چشم می آید و شاهد هستیم که مدارس سطح کشور در یک سطح نیستند و از نظر کیفی جایگاه های متفاوتی دارند. طبق آمار اعلام شده، 3 درصد مدارس کشور غیرانتفاعی هستند و مشخصا این آمار قابل توجهی نیست اما باید توجه داشت که دانش آموزان همین 3 درصد با توجه به امکاناتی که در اختیار دارند، می توانند نتایج بهتری در کنکور کسب کنند و بیشتر کرسی های ممتاز دانشگاهی به دانش آموزانی از همین مدارس می رسد. مشخصا در کنکورها و المپیادها این دانش آموزان مدارس خاص و غیرانتفاعی هستند که نتایج بهتری کسب می کنند اما بعضا هم دیده می شود که مدارس دولتی نیز نتایج خوبی می گیرند مانند این نمونه اخیر که تعدادی از دانش آموزان یک مدرسه دولتی در گلستان، رتبه های خوبی در کنکور به دست آوردند و نشان دادند که از طریق تحصیل در مدارس دولتی نیز می توان موفق بود. با این وجود نسبت قبولی مدارس غیرانتفاعی در دانشگاه های مطرح بیشتر است.

از سوی دیگر باید توجه داشت که مدارس دولتی نیز امروز انواع و شکل های مختلف دارند به این شکل که تمامی مدارس دولتی نیز از امکانات یکسانی برخوردار نیستند. امروز بخشی از مدارس دولتی به شکل هیات امنایی اداره می شوند که مدیریت آن ها به بخش خصوصی سپرده شده و مشخصا متفاوت از سایر مدارس دولتی هستند. آن چه مشخص است این است که دولت باید وظایف پایه خود را نسبت به دانش آموزان مستعد و علاقه مند انجام دهد و کیفیت آموزش را ارتقا دهد.

چگونه می توان این ناعدالتی در آموزش را سامان داد و مانه تبعات احتمالی آن شد؟

آسیب ها در این حوزه متعدد است که یکی از آن ها ترک تحصیل است. در کشور ما منعی برای ترک تحصیل به صورت قانونی وجود ندارد اما بسیاری از کشورها تحصیل را تا سطوحی اجباری کرده اند که این امر نیز با برنامه و توزیع عادلانه منابع صورت گرفته است. برای جلوگیری از این آسیب ها باید زیرساخت هایی ایجاد شود و امکاناتی در اختیار خانواده ها قرار گیرد تا دانش آموزان از امکان تحصیل محروم نشوند. بی شک ناعدالتی در آموزش منجر به ترک تحصیل می شود و باید جلوی این آسیب را با برنامه ریزی و تخصیص بودجه مناسب گرفت.

در مقطع مدارس تیزهوشان و استعدادهای درخشان تاسیس شد تا دانش آموزان توانمند شناسایی شوند و در مدارس خاص از امکانات بهتری استفاده کنند. این یک اتفاق خوب است و دولت باید اقداماتی از این دست را بیشتر انجام دهد تا دانش آموزی که علاقه مند یا توانمند است بتوان از بهترین امکانات استفاده کند. تخصیص بودجه به این حوزه می تواند نتایج ملموس خوبی داشته باشد و باید در همین مسیر گام برداشت و با برنامه ریزی پیش رفت.

شناسایی استعدادها مکمل این امر است و باید برنامه های فوق برنامه برای سایر دانش آموزان فراهم شود تا سرمایه انسانی این کشور به بهترین شکل تربیت شود و این گنجینه های عظیم از دست نروند. امروز باید در نقاط دوردست کشور نیز مدارس استعدادهای درخشان نیز تاسیس شوند و بهترین امکانات به مناطق مرزی و دورافتاده نیز برود تا تمامی استعدادهای کشور کشف و پرورش یابند. امروز 97 درصد مدارس کشور دولتی هستند و بخش قابل توجهی از دانش آموزان در این مدارس هستند که نباید به آن ها بی توجهی شد و باید به شکلی عمل کرد که استعدادهای موجود در این مدارس مغفول نمانند و به جایگاهی که شایسته آن هستند، برسند. این امر نیاز به برنامه ریزی دارد و قانون نیز تاکید کرده است که این اتفاق رقم بخورد و بر همین اساس دولتباید گام های مثبتی در این راستا بردارد تا اصل عدالت آموزشی در جامعه به شکلی مفید محقق شود و همگان از امکانات برابر بهره مند و برخوردار شوند.

با گفت وگوشونده در اینجا، بیشتر آشنا شوید

(نظرات مطرح شده در گفت وگو، دیدگاه توداک نیست و صرفا برای تضارب آرا، بازتاب داده شده است)

تولید شده در تحریریه toudak.ir