کسوت در عسرت| چقدر در لباس ملی‌گرا هستیم؟ تحلیل

بنفشه مقدم عضو هیأت علمی گروه طراحی پارچه و لباس دانشگاه هنر تهران، درمورد دلایل شکست کشور در زمینه ساماندهی طراحی و تولید پوشاک مناسب با ارزش های ایرانی – اسلامی در کشور بیان کرد: معمولا اگر اشخاص مهم هر جامعه ای که جایگاه تصمیم گیری و سیاست گذاری دارند و  نه فقط سلبریتی های هنری، از لباس های هر منطقه ای استفاده کنند دیگر افراد جامعه هم، ترغیب می شوند که لباس های ایرانی و مطابق با ارزش های جامعه را به تن کنند.

این استاد دانشگاه گفت: اگرچه مسئولان به طراحی و تولید لباس های ایرانی – اسلامی و ترویج فرهنگ های این چنینی در سطح جامعه اصرار دارند، ولی  آن طور که باید، شاهد استفاده از این نوع لباس ها و فرهنگ ها در جامعه نیستیم و این موضوع، دلایل مختلفی دارد و یکی از مواردی که باعث می شود تمام تلاش های صورت گرفته مسئولان و متولیان حوزه فرهنگ و مد و پوشاک ایرانی اسلامی آن طور که باید، موفقیت آمیز نباشد به این دلیل است که خود آن ها از لباس های ایرانی – اسلامی استفاده نمی کنند.

او تأکید کرد: در زمان قاجار، امیرکبیر واردات فاستونی انگلیسی را ممنوع اعلام کرد تا ارز مملکت ازبین نرود و بدنبال آن، دیگران را ترغیب می کرد تا از شال های ترمه کرمان استفاده کنند و به همین دلیل، برای این که مردم عادی و دربار از این شال ها استفاده کنند خودش نیز، از شال های ترمه کرمان برای پوشیدن قباها استفاده می کرد. از اینرو، به افتخار این حرکت امیرکبیر و همراهی اش با بافندگان شال ترمه کرمان، یکی از نقوشی که در ترمه وجود دارد شال امیری است که این موضوع، نه تنها در تاریخ ایران بلکه در تاریخ جهان هم وجود دارد تا جایی که اگر به تاریخ هندوستان نگاه کنیم، اغلب افرادی که در این کشور، صاحب منصب و سیاستمدار هستند از لباس سنتی هندوستان استفاده می کنند و همین موضوع، مردم عادی این کشور را ترغیب می کند تا لباس های سنتی هندوستان را بپوشند و به همین خاطر، مردم این کشور، هیچ ابایی از پوشش کشور خود در سطح جامعه داخلی و بین المللی ندارند.

به گفته او، در پاکستان و دیگر کشورهای آسیای شرقی مثل اندونزی هم، شاهد این هستیم که اغلب، مردم با لباس های سنتی کشور خود ظاهر می شوند.

مقدم تصریح کرد:  اگر نگاهی به جنوب کشورمان داشته باشیم، می بینیم که مردم عادی یا چهره های شاخص  سراسر خطه خلیج فارس از جمله سیستان و بلوچستان، هرمزگان و… براحتی از لباس های خاص منطقه خود استفاده می کنند. چون این لباس های سنتی، مخصوص آب و هوای آن منطقه طراحی شده اند و به همین علت، مردم آن جا، گرمای هوا را نه تنها با معماری مناطق زندگی خود بلکه با نوع پوششان می توانند تحمل کنند و در این میان، ناگفته نماند که این لباس ها به طور کامل، کاربردی طراحی شده اند و برای افرادی که استفاده می کنند دست و پاگیر نیستند.

عضو هیأت علمی گروه طراحی پارچه و لباس دانشگاه هنر تهران مطرح کرد: خیلی از کارهایی که در سال های اخیر سعی شده است به نام استفاده از فرهنگ و هنر ایران یا اسلام به جامعه معرفی شوند، ممکن است کاربردی نباشند و به همین دلیل است که فقط می توان به عنوان یک اثر نمایشگاهی و موقت به آن ها نگاه کرد. زیرا مردم عادی دنبال لباس هایی هستند که بتوانند به صورت روزمره از آن ها استفاده کنند. مثلاً حدود ۲۰ سال پیش، روپوش هایی مد شد که در قسمت هایی از آن ها، سوزن دوزی های  ماشینی وجود داشت که با سرعت زیاد تولید می شدند و افراد می توانستند با هزینه کمتر در مقایسه با سوزن دوزی های دستی، آن ها را خریداری کنند و با این وجود، این لباس ها توانستند با اقبال عمومی روبرو شوند تا جایی که خیلی افراد، از آن ها استفاده می کردند. چون این لباس های سوزن دوزی ماشینی، از قیمت های مناسب و پارچه ها و مدل های متناسب با سلیقه عامه مردم برخوردار بودند و علاوه بر این، در این کارها، با احتیاط از رنگ ها استفاده شده بود چراکه باید به این موضوع هم توجه کافی شود.

او با اشاره به لزوم توجه به شرایط اقلیمی به منظور طراحی و تولید لباس ادامه داد: درواقع، طراحی و تولید لباس برای جامعه تهران با توجه به پایتخت بودن آن، متفاوت از دیگر شهرها و مناطق است. چون مردم ساکن در  پایتخت های بزرگ دنیا با این میزان شلوغی و تنوع فرهنگی ترجیح می دهند تفاوت هایشان، خیلی به چشم نیاید و این موضوع برای شهر تهران هم صدق می کند تا جایی که اغلب افراد، از رنگ های بسیار تند و درخشان در پوشش های خود استفاده نمی کنند و به همین علت، مواردی مثل سوزن دوزی ها، پارچه ها، رنگ بندی ها و…

را  با احتیاط انتخاب می کنند و در آن زمان هم که لباس های سوزن دوزی شده ماشینی مد شد، سوزن دوزی ها در قسمت هایی از لباس به کار رفته بودند که به نوعی، خیلی به چشم نیایند و در عین حال، رنگ و حس امنیت را هم داشته باشند.

مقدم افزود: کارهایی که برگرفته از هنر ایرانی هستند و در  نمایشگاه های مد و لباس ارائه می شوند به نوعی، رنگ های زیادی دارند و به همین خاطر، شاید همه مردم  شجاعت پوشیدن این همه رنگ را نداشته باشند و در این میان، اغلب افراد جامعه سعی می کنند شبیه به یکدیگر به نظر بیایند و  حتی در کشور، مهاجران افغان را داریم که اگرچه  پدر و مادرانشان لباس های مناطق خود را می پوشند، ولی بچه های آن ها سعی می کنند شبیه بقیه جامعه به نظر بیایند و این را به وضوح می توان دید.

این استاد دانشگاه یادآور شد: یکی دیگر از عواملی که باعث می شود طرح هایی که برای جشنواره ها ارسال می شوند با اقبال عمومی مواجه نشوند و صرفاً به عنوان یک اثر گذرا و نمایشگاهی به آن ها نگاه شود این است که شاید خیلی کاربردی نیستند و نمی توان در زندگی و زمان فعالیت های روزمره از آن ها استفاده کرد و اگر هم، این نوع لباس ها برای مراسم مهمانی استفاده می شوند خیلی حالت نمایشی دارند. چون اغلب مردم، وقتی می خواهند لباس مهمانی انتخاب کنند ترجیح می دهند لباس هایشان خیلی عجیب نباشند و از برش ها و نقش هایی که مرسوم نیستند در آن ها استفاده نشده باشد. البته ممکن است در لباس های مجلسی بانوان شاهد لباس هایی با پولک، منجوق، سنگ با درخشش زیاد باشیم، اما باز هم، این لباس ها شبیه به هم هستند و فراوانی زیادی دارند و کمتر، لباس هایی با طرح، برش و نقوش عجیب را می بینیم. زیرا این نوع لباس ها مطابق با سلیقه همه افراد نیستند.

عضو هیأت علمی گروه طراحی پارچه و لباس دانشگاه هنر تهران  بیان کرد: یکی دیگر از موضوعاتی که در این خصوص باید به آن اشاره کرد این است که بسیاری از افراد با بخش های مختلف هنرهای ایرانی و سنت ها و آداب و رسوم های کشور آشنایی کافی ندارند؛ به طوری که ما دانشجویانی در کلاس داریم که اگرچه از شهرهای مختلفی آمده اند ولی برخی از آن ها ممکن است با هنرهای رایج شهر خودشان آشنایی نداشته باشند؛ هنرهایی که در گذشته در مناطق مختلف ایران وجود داشته اند و دلایل متعددی برای این منظور وجود دارد که از آن جمله می توان به کمبود مطالعه و معرفی نشدن  هنرهای مناطق مختلف کشور اشاره کرد که بدنبال آن، این دانشجویان پس از معرفی این هنرهای اصیل در کلاس و یا در جریان بازدید از موزه با آن ها آشنا شده و متوجه می شوند که این موارد وجود داشته اند و دارند و می توانند تا حد زیادی با ارزش باشند.

مقدم گفت: طراحانی در سراسر جهان وجود دارند که اگرچه از هنرهای سنتی آمریکای جنوبی، آسیای میانه، شرق آسیا، آفریقا، آمریکای شمالی و اروپا برای کارهای خود استفاده می کنند، ولی طرح هایی ارائه می دهند که قابلیت استفاده در روزگار امروز را دارند. از اینرو، همیشه در کلاس های هنر می گوییم که روح زمانه باید در اثر هنری دانشجویان جاری باشد. یعنی باید اتفاق ها و حال و هوای امروز، در آثار هنری هنرمندان وجود داشته باشد. البته همیشه این طور نیست که بتوان از طرح و نقش های چند صد سال گذشته استفاده کرد چراکه به مرور زمان، نوع فعالیت ها و تفکر افراد جامعه تفاوت پیدا می کنند و به همین خاطر، باید تصمیم گیرندگان و سیاست گذاران به این موارد، توجه کافی داشته باشند. زیرا همه این ها برای مردم از اهمیت بسیار زیادی برخوردار هستند.

این استاد دانشگاه با اشاره به اهمیت کاربردی طراحی ها و پوشاک در جامعه تأکید کرد: وقتی از کاربردی بودن پوشاک صحبت می کنیم منظورمان این است که ممکن است نتوان از برخی از طرح ها و لباس ها در بستر جامعه شهری  استفاده کرد. مثلاً  با توجه به روند سریع زندگی های شهری و تراکم جمعیتی که وجود دارد و همچنین به کارگیری از وسایل حمل و نقل عمومی چون؛ مترو، نمی توان در کلانشهرهایی مثل پایتخت از لباس های قشقایی استفاده کرد. چون با وجود زیبایی، ولی دامن های متعددی دارند که پوشیدنشان برای بانوان در سطح جامعه شهری سخت است. بنابراین، متولیان مربوطه باید هنگام تصمیم گیری، سیاست گذاری و اظهارنظر در زمینه طراحی و تولید لباس به شرایط مختلف  اقلیمی، اجتماعی و فرهنگی توجه کنند.

مقدم افزود: یکی از مهم ترین تصمیم گیری ها به منظور پیشنهاد لباس برای مردم جامعه این است که طراحان و ایده پردازها اظهارنظر کنند. چون آن ها آموزش دیده این رشته هستند و می توانند تمامی جوانب و شرایط را درنظر بگیرند. البته ناگفته نماند که نه تنها در ایران بلکه در سراسر جهان، لزوماً این طور نیست که همه طراحان لباس و ایده پردازان و فعالان حوزه مد و پوشاک همیشه کارهای موفقی ارائه کنند. زیرا گاهی اوقات، آن ها به طراحی و تولیداتی دست می زنند که به خاطر غیر کاربردی بودن در سطح جامعه دیده نمی شوند و به همین خاطر، فقط می توان از  آن طرح ها و لباس ها  در موزه های مد استفاده کرد. پس نباید انتظار داشت که هرگونه ایده و طرحی قابلیت استفاده در سطح جامعه را داشته باشد و همه این موارد مستلزم نگاه های کارشناسانه در حوزه های مد و لباس است.

تولید شده در toudak.ir