راه سخت و باریک دانشگاه؛ «نفوذ اجتماعی در حوزه کنکور موثر است»

به همین خاطر است که اغلب یا همه کارشناسان حوزه آموزش عالی بر این موضوع پافشاری می کنند که ترازوی عدالت آموزشی در کشور، شبهه دارد.

گفت وگو با روضان پیری جامعه شناس و استاد دانشگاه نیز این ادعا را ثابت می کند.

آقای دکتر پیری! آیا یک دانش آموز که در مناطق کمتر برخوردار زندگی می کند و خانواده او از قشر ضعیف جامعه است به میزان یک دانش آموز ثروتمند و پایتخت نشین شانس تصاحب کرسی دانشگاه های پرمتقاضی را دارد؟

خیر شانس این دانش آموزان برابر نیست زیرا واقعیت این است که صندلی های محبوب دانشگاهی امروزه توسط دهک های بالای جامعه به مراتب راحت تر تصاحب می شوند. این افراد یا از رانت خود استفاده می کنند یا امکانات متنوعی در اختیار فرزندانشان قرار می دهند تا سطح تست زنی آن ها را ارتقا دهند. بعضا حتی دیده می شود که نفوذ اجتماعی نیز در حوزه کنکور موثر واقع می شود و شانس برخی را بیشتر می کند. افراد در این مقطع زمانی از مسیرهای قانونی برای ورود به دانشگاه استفاده می کنند اما باز هم اتفاقات دیگری رقم می خورد. مثلا فرزندان اعضای هیات علمی دانشگاه ها جز آن دسته محصلینی هستند که شانس بیشتری دارند. یکی از اتفاقاتی که در این حوزه رقم می خورد این است که دانشجو پس از گذراندن تعدادی واحد این شانس را پیدا می کند که دانشگاه و حتی شهر محل تحصیل خود را تغییر دهد در حالی که این امکان برای سایرین وجود ندارد. حتی بعضا مشاهده می شود که این رفت و برگشت به دانشگاه های خارج از کشور نیز صورت می گیرد در حالی که این راه ها در پیش پای افراد ضعیف جامعه قرار نمی گیرد و راه سخت و باریکی برای رسیدن به دانشگاه های خوب در پیش دارند. از سوی دیگر بحث خرید صندلی های پرمتقاضی نیز وجود دارد که از سوی دهک های بالای جامعه صورت می گیرد. این یک آسیب جدی در سال های اخیر بوده است.

از سوی دیگر ما در سال های اخیر با بحث خرید و فروش سوالات کنکور نیز مواجه بوده ایم که سبب شده اقشار خاص به دانشگاه راه یابند. مسیرها برای رسیدن افراد ثروتمند به دانشگاه زیاد است اما اقشار و دهک های پایین جامعه صرفا باید کتاب درسی را خوانده و در کنکور حاضر شوند و عملا هیچ امکانات دیگری در اختیار آن ها قرار نمی گیرد تا معدود کرسی های مهم دانشگاهی به آن ها برسد. بضاعت خانواده ها امروز اجازه نمی دهد تا سطح دانش آموز خود را ارتقا دهند در حالی که کلاس های آموزشی، تقویتی و تست زنی متفاوتی وجود دارد که مرفهین از آن ها استفاده می کنند. این تمام ماجرا نیست بلکه امروز خانواده های ثروتمند از مشاورین و روانشناس های ویژه برای دانش آموزان خود استفاده می کنند تا در تمامی ابعاد آماده کنکور و رقابت با دیگران شوند. مدارس غیرانتفاعی وجه دیگر این عرصه هستند و عملا از زمین تا آسمان با مدارس دولتی تفاوت دارند و دانش آموزانی که در مدارس غیرانتفاعی مشغول به تحصیل هستند، به مراتب توانمندتر از سایر دانش آموزان می شوند و مشخصا موفقیت آن ها در کنکور نیز تضمین می شود. امروز دانش آموزانی که در مناطق مرزی و روستایی مشغول به تحصیل هستند، دسترسی به کتاب های کمک آموزشی، فیلم ها و سایر ابزار کمک کننده ندارند و صرفا یک کتاب در اختیار آن هاست که مشخصا برای چنین کنکوری کفایت نمی کند. همه این موارد است که سبب شده تا نابرابری در آموزش و ورود به دانشگاه به شکلی جدی در جامعه ما دیده شود و برخی استعدادها کشف نشوند.

چه میزان از صندلی های مهم دانشگاه های ممتاز کشور در کنکور به ثروتمندان و دهک های بالای جامعه می رسد؟

معضلات و موقعیت ویژه ایجاد شده سبب شده تا امروز 80 درصد صندلی های رشته ها و دانشگاه های پرمتقاضی به دانش آموزانی از خانواده های برخوردار و ثروتمند برسد که مشخصا نمی تواند تبعات خوبی داشته باشد. این احتمال وجود دارد که با تداوم وضع موجود، این درصد در سال های آینده بیشتر نیز شود که مشخصا می تواند آسیب های برای دانش آموزان خانواده های کم تر برخوردار داشته باشد.

این اتفاق چه تبعاتی دارد و بر کدام قسمت ها اثر سو می گذارد؟

تصاحب صندلی های مهم دانشگاهی از سوی طبقات مرفه اساسا ساختار نظام آموزشی را خدشه دار می کند و ماهیت آن را زیر سوال می برد زیرا در این مقطع زمانی دیگر نباید برای تحصیل با کیفیت بالا تبعیضی در جامعه وجود داشته باشد. تبعات این ناعدالتی آموزشی سبب می شود تا برخی دانش آموزان بی انگیزه شوند و یاس گریبان آن ها را بگیرد. داوطلبان کنکوری که در مناطق توسعه نیافته زندگی می کنند طبق قانون حقوقی دارند و باید به این حقوق توجه شود. نباید فراموش کرد که ترک تحصیل، افسردگی، اعتیاد و معضلاتی از این دست شاید به همین دلیل باشد که فرصت برابر برای تحصیل در کشور وجود ندارد.

بدبینی و بی اعتمادی نسبت به سیستم آموزشی و سازمان سنجش آن چیزی است که به دنبال این امر اتفاق می افتد و شاید بدترین مقوله این باشد که به استعداد فرد با استعداد به علت این که خانواده متمولی ندارد، توجه نشود. امروز ضرورت دارد تا ساختار آموزشی کشور به صورت کلی اصلاح شود و یک قانون محکم تصویب شود تا مسیر رسیدن به دانشگاه و زیرساخت های آموزشی برای همگان برابر شود. در گام دوم باید سهمیه های ورود به دانشگاه حذف شوند و هیچ کس بر دیگری برای ورود به دانشگاه ارجحیت نداشته باشد. این که امروز طبق قانون اساسی عمل نمی شود و موقعیت آموزشی برابر برای همگان ایجاد نمی شود یک ضعف بزرگ است که باید به شکلی برطرف شود. مجلس و دستگاه های نظارتی امروز باید ورود کنند و راهی برای حل این معضل بزرگ ایجاد کنند زیرا به دنبال خود چالش های دیگر نیز ایجاد می کند. رسیدن به کرسی های اصلی دانشگاهی امروز یک فرصت ویژه است و این فرصت ویژه باید به صورت عادلانه در مقابل همگان قرار گیرد و شایسته ترین ها به آن برسند.

با گفت وگوشونده در اینجا، بیشتر آشنا شوید

(نظرات مطرح شده در گفت وگو، دیدگاه توداک نیست و صرفا برای تضارب آرا، بازتاب داده شده است)

تولید شده در تحریریه toudak.ir