مشکل الکل؛ «هیچ جای دنیا پیشگیری قضایی موفق نبوده است»

به ویژه آنکه برخی سازمان های جهانی نیز تایید کرده اند که در ایران مصرف الکل، افزایش چشمگیری داشته است. جواد گودرزی از فعالان حوزه قضایی که تجربه قضاوت و دادستانی (معاون دادستان تهران، ریاست دادگستری شوشتر و آبادان و دادستان خرمشهر) را در کارنامه دارد، نگاهی کارشناسانه به این ماجرا انداخته است.

آقای دکتر گودرزی! یکی از موضوعاتی که در چند سال اخیر مورد بحث بالا گرفته، مصرف مشروبات الکلی در کشور است، به ویژه در روزهای تعطیلی که مسمومیت‌های ناشی از مصرف الکل حادثه‌ساز است. شما به عنوان کسی که معاونت دادستان تهران و دادستان مرکز استان در خوزستان را در کارنامه دارید، آیا از آمار مصرف مشروبات الکلی در کشور با خبر هستید؟

مهربان خیر اما مطالبی را عرض می‌کنم. همین ابتدا باید دو نکته را تاکید کنم. اول من در حال حاضر دیگر در قوه قضائیه نیستم نکته دوم اینکه آمارها در قوه قضائیه محرمانه است. ما در تهران مجتمع ویژه‌ای داریم به نام مجتمع مبارزه با مفسد اخلاقی یا همان دادسرای ارشادی که معروف است. آنجا آمارهایی وجود دارد اما این آمارها در سطح همان دادسراست. بنابراین چیزی که من بگویم هم آمار دقیقی نیست، اما بر اساس مشاهدات میدانی که وجود دارد. از سال 79، 80 وارد شده تا سال 91 در پست‌هایی انجام شد که به پرونده‌های مربوط به مواد مخدر، نگهداری، مصرف و مصرف مشروبات الکلی پرداخته می‌شود.

و می‌توان نتیجه گرفت که مصرف مشروبات هم به تبع آن، افزایش یافته است؟

بله. به ویژه در دهه 90 این آمارها بیشتر شد. بعد که من از آن بخش بیرون آمدم هم مطابق مشاهدات میدانی یا اطلاعات شفاهی، می‌شد و می‌شود این نتیجه را گرفت که مصرف الکل نسبت به قبل افزایش پیدا کرده است.

شهریور 1401 گزارشی توسط سازمان بهداشت جهانی منتشر شد که نشان می‌داد سرانه مصرف الکل در ایران یک لیتر است. این آمار بسیار خیره کننده است و سوال اصلی شاید این باشد که چطور جمهوری اسلامی به عنوان یک نظام اسلامی نتوانسته جلوی مصرف الکل را بگیرد؟

ما در حوزه مشروبات الکلی از دو دیدگاه می‌توانیم ماجرا را ببینیم و بر اساس آن توضیح دهیم. یک دیدگاه این است که در کشور ما خرید، فروش، نگهداری و هر چیز دیگر که مربوط به مشروبات الکلی باشد، جرم است بنابراین من از دیدگاه یک جرم‌شناس می‌توانم به موضوع نگاه کنم. وقتی ازاین منظر ببینیم، به عنوان پیشگیثری قضایی می‌گوییم با دستگیری افراد و ایجاد ارعاب ناشی از آن فضایی را به وجود بیاوریم که افراد جرم را انجام ندهند. هیچ جای دنیا پیشگیری قضایی موفق نبوده. امروز و حتی از قدیم هم در نظریات جرم شناسی همه بنظر متفق‌القول‌اند که صرف مجازات نمی‌تواند پیشگیرانه باشد. این نوع برخورد نه در ایران و نه در هیچ جای دنیا اثر بخش و باعث پیشگیری از وقوع جرم نیست  واز نظر علمی کاملا مردود است. بنابراین یک دلیل موفق نبودن همین بحث است.

نگاه دوم هم احتمالا این فرض است که شرب خمر جرم نیست خب حالا سوال این است اگر جرم نبود وضعیت چطور بود؟

ببینید! ما در نظریات جرم شناسی این بحث را داریم که جامعه بدون جرم غیرقابل تصور است و جامعه انسانی به واسطه ویژگی‌هایی که دارد حتما درصدی از قانون‌گریزی در آن وجود خواهد داشت. بنابراین نمی‌شود این رخدادها را صرف نظر از جرم بودن یا نبودن به صفر رساند اما می‌شود کنترل کرد و از اتفاقی که دارد رقم می‌خورد و سن مصرف الکل کم و کمتر می‌شود، پیشگیری کرد. ما امروز اخباری را می‌شنویم و به طور تجربی هم با فراوانی در جامعه می‌بینیم که نشان می‌دهد سن ارتکاب جرم شرب خمر و بزه مرتبط پایین آمده و چنین موضوعی تایید می‌کند سیاست‌های ما در کنترل این پدیده موفق نبوده است.

چرا؟

به طور طبیعی یکی از مهمترین دلایل این است که قبح مصرف الکل در کشور شکسته است. وقتی عملی در جامعه قبیح دانسته نشود، دیگر نمی‌شود آن را کنترل کرد. ما تجربیات زیادی در این زمینه داریم. زمانی کاست‌های ضبط صوت حتی در حد شجریان هم ممنوع بود. یا  فیلم ویدیو یا سی.دی و ماهواره اما امروز می‌دانید که چه شد. مثال اخیرا هم استفاده از وی‌پی.ان است. استفاده از وی.پی.ان جرم نیست اما حاکمیت آن را ممنوع کرده اما چه اتفاقی افتاد؟ قبح استفاده از اینها شکست و برای مردم هم استفاده از آن جا افتاده است و اقدام خاصی هم نمی‌توان انجام داد. درباره شرب خمر نمی‌گویم قبحش مثل این مثال‌ها ریخته اما دارد با سرعت فزاینده به امری طبیعی تبدیل می‌شود و وقتی چنین شد، به طور طبیعی مصرف الکل هم روز به روز، بالا می‌رود.

به نظر شما اقدام خاصی می‌توان انجام داد؟ چون در دادستانی یک بخش مربوط به پیشگیری از جرم وجود دارد.

ببینید نظام پیشگیری از جرم در ایران اشکال دارد. ما در زمینه پیشگیری باید علمی برخورد کنیم و این را هم بدانیم که پیشگیری صرفا کار دستگاه قضایی نیست. مثلا آموزش در روند پیشگیری از بزه بسیار مهم است نمونه موفق آن همین آموزش‌هایی است که پلیس فتا به وسیله پیامک درباره فیشینگ و کلاهبرداری اینترنتی می‌دهد یا آموزش‌هایی که پلیس هنگام عید می‌دهد که چطور از سرقت منزلتان جلوگیری کنید.

با گفت وگوشونده در اینجا، بیشتر آشنا شوید

(نظرات مطرح شده در گفت وگو، دیدگاه توداک نیست و صرفا برای تضارب آرا، بازتاب داده شده است)

تولید شده در تحریریه toudak.ir