رشد روزافزون مصرف مشروبات الکلی؛ «ریشه تاریخی دارد»

رضا ابوالحسنی معاون سابق دادستان تهران که زمانی دارای ابلاغ ویژه مبارزه با قاچاق الکل در خوزستان بوده است، این موضوع را با نگاه پژوهشی، پیش برده و به نتایجی تاریخی در این زمینه رسیده است.

مصرف مشروبات الکلی، به نظر شیوع پیدا کرده است. ما آماری از سازمان جهانی بهداشت داریم که برخی با آن مخالف هستند اما بر اساس آمار سازمان پزشکی قانونی، در بازه زمانی اول اسفند ۱۳۹۸ تا ۱۹ فروردین ۱۳۹۹ بیش از سه هزار نفر بر اثر مصرف الکل مسموم شدند و از این میان ۷۲۸ نفر جان خود را از دست دادند. این یعنی فاجعه. شما قبول دارید که مصرف الکل شیوع پیدا کرده یا خیر؟

اگر یادتان باشد آن زمان مربوط به دوره شیوع کرونا بود که شایع شده بود مصرف الکل از ابتلا به کرونا پیشگیری یا آن را درمان می‌کند اما به هر حال از شواهد ممکن است بتوان چنین نتیجه بگیریم. من تحقیقی درباره جرایم سازمان یافته کرده‌ام و نتایج آن را به صورت مقاله برای نشریه تخصصی تحقیقات حقوقی دانشگاه شهید بهشتی آماده کرده‌ام  و به زودی منتشر خواهد شد. آنجا اگر عدد درست در خاطر باشد گردش مالی مشروبات الکلی درایران حدود 7 میلیون یورو است. البته اگر نیاز به آمار دقیق‌تر دارید باید اعداد و ارقام را برایتان ارسال کنم.

 خب دقیقا همین مطلبی که شما می‌گویید یعنی حاکمیت طی این سال‌ها، در مبارزه با کنترل مصرف مشروبات  الکلی موفق نبوده‌ است. چرا؟

این موضوع که یک یا دو دلیل ندارد. وقتی ما از ناموفق بودن سیاست‌ها یا روش‌های مبارزه با جرمی حرف می‌زنیم باید ابعاد مختلف آن را بررسی کنیم تا تحلیل دقیقی از آن داشته باشیم. مصرف مشروبات الکلی از این قاعده مستثنی نیست. من به عنوان کسی که ابلاغ ویژه برای برخورد با پدیده‌ قاچاق مشروبات الکلی در خوزستان داشته‌ام و به عنوان کسی که به عنوان دادستان ایفای نقش کرده‌ام، عرض می‌کنم مصرف مشروبات الکلی در این کشور پدیده‌ای ست که ریشه تاریخی دارد. چرا چون در دین زرتشت که دین باستانی ایرانی‌هاست مصرف مشروبات الکلی ممنوع نیست و اگر مثلا در بین عده‌ای باستان‌گرایی مد شود، طبیعی است مصرف الکل هم منعی نخواهد داشت. علاوه بر آن در همین قرن اخیر هم با آن مواجه بوده‌ایم. حالا بعد از انقلاب به مدد قانون آن را منع کرده‌ایم بنابراین داستان ازهمین‌جا شروع می‌شود.

توضیح بیشتر می‌دهید؟

بله عرض می‌کردم چون تولید، توزیع و مصرف مشروبات الکلی، جرم‌انگاری شده وبرای آن در شرع و قانون مجازات تعیین شده است و به این دلیل که تقاضای آن (به هر دلیل) وجود دارد، بازاری ایجاد شده که سود بسیار زیادی دارد. وقتی سود زیاد در بازاری به وجود بیاید سرو کله باندهای جرایم سازمان‌یافته پیدا می‌شود کما اینکه در بازار مواد مخدر نیز چنین است. مساله ما در مواجهه، مقابله و کنترل مصرف مشروبات الکلی اینجا شکل می‌گیرد. از یک سو تقاضا برای مصرف مشروبات وجود دارد و از سوی دیگر تمام مسیر از تولید تا مصرف برای شرب، ممنوعیت دارد بنابراین تامین کالا به سمت بازار غیر رسمی که عمدتا قاچاق است، خواهد رفت.

یکی از مشکلات ما در جامعه، همسایگی ما با ترکیه و کردستان عراق است که در آنها در نزدیکی مرز به دلیل سود زیاد الکل در بازار ایران، کارخانه‌های تولید الکل ایجاد شده و توسط قاچاقچیان وارد کشور می‌شود.

وقتی حاکمیت، حاکمیت مذهبی است و مردم هم پایبندی مذهبی دارند، نباید کنترل مصرف مشروبات الکلی با شکست مواجه شود، قبول دارید؟

ببینید ما یک بحث شرعی داریم که در آن حد مصرف الکل مشخص است. همین در قانون هم آمده است اما در همان قانون شرایط اثبات بسیار سخت اعلام شده است.

والبته قانون خیلی سخت است، چهار بار مصرف ثابت شده الکل به اعدام منجر خواهد شد…

درست است. همین شرع و قانون که اشاره می‌کنید برای اینکه به راحتی فرد اعدام نشود جهت اثبات جرم را خیلی سخت گرفته است حتی گفته فرد اگر الکل هم قی کرد نمی‌توانید به نتیجه مصرف منتهی به صدور حکم برسید. اینها جای خود و می‌توان درباره آن مبسوط حرف زد اما شما از دلایل عدم توفیق می‌پرسید و سوال من این است مگر همه بار توفیق در کنترل مصرف الکل باید بر عهده قوه قضائیه باشد. اتفاقا یکی از دلایل عمده عدم موفقیت همین است که ما تمام بار را روی برخوردهای انتظامی وقضائی انداخته‌ایم. سوال من این است ما غیر از اینکه به قوه قضائیه گفته‌ایم برود وبگیرد و ببندد و زندانی کند و شلاق بزند، دیگر چه کرده‌ایم؟  مگر این موضوع بعد فرهنگی و اجتماعی ندارد. شما در سوال قبل گفتید که مردم متدین هستند، قانون هم وجود دارد. سلمنا. حتما بخشی از مردم پایبندی شرعی دارند و مگر آنهایی که پایبندی شرعی دارند، الکل می‌نوشند. به نظر من بخشی از مردم به حرمت شرعی  مصرف الکل توجه نمی‌کنند و بخش بیشتری درباره حرمت قانونی هم  بی‌توجه‌اند برای همین خلاف راحت در منظر و مرئا اتفاق می‌افتد. به ویژه وقتی اتفاقاتی می‌افتد که بین حاکمیت و مردم فاصله می‌افتد این بی‌توجهی‌ها بیشتر می‌شود.

بنابراین این حوزه به موازات کار قضایی نیاز به کار فرهنگی داشته که انجام نشده است. صدا و سیمای شما حتی می‌ترسد درباره این موضوع حرف بزند مشخص است وقتی سازمان‌های متولی وظایف خود را در حوزه کار فرهنگی انجام نمی‌دهند وضع سامان پیدا نمی‌کند. مشکل اصلی همانطور که عرض کردم این است که ما در زمینه کنترل مصرف مشروبات الکلی قضا محور شده‌ایم و جزا دادن را کافی می‌دانیم. وقتی مصرف مشروبات الکلی در ادبیات شما به ویژه در ادبیات عرفایی مثل خیام و حافظ تبلور دارد وقتی آیین باستانی کشور شما با مصرف مشروبات الکلی مساله‌ای ندارد و حتی وقتی خود قرآن در تحریم مشروبات الکلی قدم به قدم عمل کرده قطعا با قضا و جزا محوری کاری از پیش نخواهید برد وباید این نگاه حذف شود.

با گفت وگوشونده در اینجا، بیشتر آشنا شوید

(نظرات مطرح شده در گفت وگو، دیدگاه توداک نیست و صرفا برای تضارب آرا، بازتاب داده شده است)

تولید شده در تحریریه toudak.ir