مخاطرات مصرف مشروبات الکلی؛ «حقوق جزا درباره این موضوع مسکوت است»

از این رو، وقتی درباره نوع برخورد و رفتار با افرادی که این مشروبات مصرف می کنند، صحبت می کنیم، به معضلی دیگر بر می خوریم تحت عنوان برخوردهای قضایی و انتظامی. از آنجا که این معضل، ریشه های اجتماعی و روانی دارد، برخورد قهری و تند با آن، نه تنها کارساز نیست بلکه تجربه نشان داده است که نتیجه معکوس نیز دارد. یعنی حرص و طمع برای این موضوع ممنوعه، بیشتر می شود. محسن برهانی فعال حوزه حقوق جزا در این باره، نگرانی هایی دارد.

جناب آقای برهانی! شما به عنوان یکی از اساتید مطرح حقوق جزا در کشور، دلایل عدم موفقیت حاکمیت در رشد روزافزون مشروبات الکلی را در چه در مواردی مدخلیت می دهید؟

موضوعات مختلفی موجب شده که در حوزه‌های مختلف، مشکلات کشور حل نشود؛ بحث مصرف مشروبات الکلی، آمار رو به رشد مصرف آن، دلایل عدم موفقیت سیستم در کنترل آن موضوعی چند وجهی است که صرف‌نظر از ابعاد فرهنگی، اجتماعی آن در بخش حقوقی به طور قطع باید جرم‌شناسان به آن بپردازند. مصرف بی رویه و در بسیاری موارد تهیه مشروبات الکلی در داخل بدون در نظر گرفتن استانداردهای موجود و اضافه کردن برخی ناخالصی ها و افزودنی های غیرمجاز می‌تواند یک عامل مهم و مخاطره‌ای جدی پیش روی امنیت اجتماعی جامعه در سطح کلان قرار گیرد.

بیشترین میزان و در واقع علت العلل اساسی تا چه میزان در این معضل اجتماعی مؤثر واقع‌ شده است؟

طبیعتا عوامل زیادی در رشد بی رویه مشروبات الکلی تاثیرگذار هستند. طبق داده های صورت گرفته و مبتنی بر تحقیقات علمی از سوی سازمان ها و نهادهای مربوطه می توان عوامل اجتماعی را ۳۲‌درصد، عوامل فرهنگی ۱۵‌درصد، عوامل اقتصادی ۱۵‌درصد، عوامل روان شناختی ۳۱‌درصد، عوامل انتظامی و امنیتی ۷‌ درصد را مورد مداقه و ارزیابی قرار داد. مجموعه این عوامل نشان می دهد که عوامل اجتماعی (اختلافات و نابسامانی‌های خانوادگی) بیشترین تأثیر در بروز و ظهور شرب خمر دارد. با توجه به یافته‌های این پژوهش اکثر مشروبخواران مرد و در سن جوانی و انگیزه اصلی آنان اجتماعی (اختلافات و نابسامانی‌های خانوادگی و دوستان ناباب) بوده‌ است و در ضمن مشروبخواری و انگیزه‌های آن با عوامل روانشناختی و فرهنگی، اقتصادی نیز ارتباط دارد. بنابرین توصیه می‌شود که مسئولین جامعه به وظایف خود در قبال افراد مستعد عمل کرده و با رفع کمبود‌های مادی و معنوی زمینه و عوامل مختلف را کم اثر و در ادامه با اتخاذ سیاست گذاری ها در حوزه کلان، این رویه را مخدوش کنند.

وقتی شما درباره‌ عدم موفقیت حاکمیت در کنترل مصرف مشروبات الکلی صحبت کنید، با موضوعی مواجهید که در سطح جامعه به وفور مشاهده کرده‌اید و حالا می‌خواهید ریشه‌های شیوع آن را بیابید. در چنین وضعی اگر قرار باشد موضوع را از بعد حقوقی کاوش کنید، باید نگاه جرم‌شناسانه داشته باشید، در این مرحله چه تدابیر یا بحث تبیینی را در کاهش میزان این جرم و همچنین عدم مصرف آن پیشنهاد می کنید؟

جرم‌شناسی درباره چرایی تحقق یک جرم است و درباره چرایی عدم تاثیر مجازات بر کاهش یک جرم بحث ها و تحلیل های فراوانی وجود دارد. تخصص من البته حقوق جزاست و حقوق جزا درباره این موضوع مسکوت است. از قضا آنچه به سوال شما ربط پیدا می‌کند یعنی دلایل عدم توفیق حاکمیت در کنترل مصرف مشروبات الکلی، یک بخش اش به من ارتباط دارد اینکه تاکید کنم این عدم توفیق‌ها به دلیل ورود نگاه‌های غیرتخصصی است. من به عنوان کسی که تخصص جزا دارد، وارد مداخلات اجتماعی می‌شوم و به طور طبیعی تحلیلی غیرتخصصی از وضع ارائه می‌دهم. یعنی آنجا که باید متخصصان حوزه اجتماعی، فرهنگی، آسیب‌های جمعی، جرم شناسی و … در یک کارگروه جمع شوند یا در جایی گرد هم‌آیند و برای موضوع راه‌حل ارائه کنند آدم‌های غیر متخصص نظر می‌دهند و نگاه‌های غیر کارشناسانه دارند. در زمینه‌ کنترل مصرف مشروبات الکلی نیز سیستم دچار همین معضل است. ناگاه می بینید نگاه‌ها صرفا به سمت برخورد قضایی و انتظامی معطوف می‌شود و دیگر پارامترهای اثرگذار فراموش می‌شود.

آیا مصرف مشروبات الکلی پیامدهای اجتماعی زیان‌بار دیگری هم در عرصه عمومی دارد؟

مشروبات الکلی یکی از جدی‌ترین معضلات و پیچیده‌ترین پدیده انسانی است که پایه‌ها و بنیان‌های جامعه انسانی را به خطر انداخته‌است. در این میان آسیب پذیرترین گروه، جوانان هستند که به دلیل بحران هویت، بحران‌های روانی ناشی از مشکلات اجتماعی، ماجراجویی، لذت‌جویی و تنوع‌طلبی بیش از سایر گروه‌های اجتماعی در معرض مصرف مشروبات قرار می‌گیرند. اغلب مصرف الکل در سنین جوانی دیده می‌شود که این مسأله با حالت بی‌توجهی، بیش فعالی و اختلال سلوک در کودکی یا ابتلا به اختلالات شخصیتی به خصوص اختلال شخصیت ضد‌اجتماعی، استعداد، ابتلا به سوء مصرف الکل و وابستگی به آن افزایش می‌یابد. به مصرف مشروبات الکلی نمی‌توان صرفاً با رویکرد مذهبی و دینی نگاه کرد؛ چرا که شیوع مصرف مشروبات الکلی نه تنها نشانه گسترش تساهل در امور دینی در جامعه است، بلکه این امر در برابر امنیت اجتماعی نیز یک مخاطره بزرگ محسوب می‌شود. پیامد‌های امنیتی مصرف مشروبات الکلی صرفاً به مباحث مذهبی جامعه ما مربوط نیست و این امر در بسیاری از کشور‌ها نیز مورد توجه است.

شیوع مصرف مشروبات الکلی در جامعه می‌تواند منجر به افزایش زمینه‌های ناامنی مانند قتل، وندالیسم، مزاحمت، خشونت و افزایش تصادفات ناشی از مصرف الکل شود. به همین خاطر است که شیوع مصرف مشروبات الکلی می‌تواند یک عامل مهم و مخاطره‌ای جدی پیش روی امنیت اجتماعی جامعه در سطح کلان محسوب شود.

تا چه اندازه آسیب شناسی از مضرات و خطراتی که مصرف مشروبات الکلی در خانواده و جامعه ایجاد می کند را از سوی حاکمیت و نهادهای ذی ربط مهم و ضروری می دانید؟

در خصوص مصرف مشروبات الکلی باید یادآور شد که در یک نگاه کنجکاوانه به پدیده‌های نامیمون فرهنگی و آسیب‌های اجتماعی اینگونه در سطوح جامعه، ضرورت بازنگری به این مهم، ریشه‌یابی و چاره اندیشی را مضاعف می‌سازد. یکی از دلایل اصلی گرایش به مصرف مشروبات الکلی، عدم اطلاع این افراد از اثرات مخرب مصرف این مواد بر جسم و روان فرد مصرف‌کننده است. در طول دهه‌های اخیر قرار گرفتن کودکان در معرض مصرف مشروبات الکلی در طول بارداری مادرانشان و پیامد‌های رشد احتمالأ منفی آن موجب نگرانی خاصی شده است که با آسیب شناسی برخی از اعمال و رفتار جوانان از قبیل مصرف مشروبات الکلی و اطلاع رسانی و بیان مضرات مصرف این نوع مواد می‌توان تأثیرات مخرب این نوع آسیب‌های اجتماعی را به حداقل رساند.

با گفت وگوشونده در اینجا، بیشتر آشنا شوید

(نظرات مطرح شده در گفت وگو، دیدگاه توداک نیست و صرفا برای تضارب آرا، بازتاب داده شده است)

تولید شده در تحریریه toudak.ir