تنها راه نجات از بحرانهای موجود، اجرای نظام چند لایه تامین اجتماعی است/ منتظر تنش های اجتماعی باشیم

اجرای طرح مردمی‌سازی یارانه ها و جراحی اقتصادی دولت سیزدهم موجب انتقادات و اما و اگرهایی از سوی کارشناسان و صاحب نظرها شده است و بحث های متعددی نیز در این زمینه و در مورد تبعات اجتماعی و اقتصادی این طرح‌ها درگرفته است. به همین جهت، توداک سراغ متخصصین و کارشناسان حوزه‌های مختلف جامعه رفته است و طی گفت‌وگوهایی نظرات آنها را جویا شده است. در ادامه، متن گفت‌و‌گوی توداک با  دکتر سید حسن موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران، را می خوانید.

دکتر سید حسن موسوی چلک در گفتگو با خبرنگار توداک با بیان اینکه فشار اقتصادی بدنبال گرانی های سرسام آور با حذف ارز ترجیحی نگرانی های فراوانی را در جامعه ایجاد کرده است که تبعات آن سخت خواهد بود، افزود: اعتراضات قبلی توسط اقلیت هایی برای برهم زدن نظم عمومی رهبری می شد اما اکنون این چنین نیست چرا که همه مردم تحت فشار اقتصادی قرار گرفته اند، در چنین شرایطی  پیش بینی می شود چنانچه اقدامات خاصی در راستای رضایتمندی مردم با راهکارهای کارشناسانه انجام نشود به احتمال زیاد طی چند ماه آینده، آتش اعتراضات به عملکرد ضعیف دولت در ساماندهی بازار از سوی پابرهنگان، بازنشستگان، کارگران و کارمندان همچنین فعالان حوزه خدمات عمومی فراگیر خواهد شد که کنترل آن نیز آسان نیست. مگر اینکه اتفاق خاصی در مذاکرات برجام بیفتد که البته بخش عمده ای از تحریم ها نیز ربطی به برجام ندارد.

وی خاطر نشان کرد: حذف ارز ترجیحی که نتیجه آن منجر به چند برابر شدن قیمت کالاهای اساسی و تاثیر گذاری آن بر همه کالاها و خدمات در کشور شده است جامعه را مات و مبهوت کرده تا چشم انداز روشنی را در آینده نبینند. چرا که دولت فقط قیمت 4 قلم کالای اساسی را گران کرد اما آنطور که مشاهده می شود اکنون همه کالاها به تبع افزایش قیمت کالاهایی که ارز یارانه ای می گرفتند در بازار گران شده است.

موسوی چلک نمونه ای از سردرگمی های دولت و مردم را گرانی چند مرحله ای مرغ و تخم مرغ عنوان کرد و افزود: قیمت هر شانه تخم مرغ حدود 40 هزار تومان بود که با حذف ارز ترجیحی نرخ آن حدوا 2 بربر شد. این در حالی است که اکنون قیمت این کالا در بازار تا حدودی قیمت ثابتی ندارد، چرا که قیمت مصوب آن در میادین تره بار شانه 30 عددی 62 هزار تومان شده است، همچنین قیمت مرغ نیز با حذف ارز یارانه ای به بیش از60 هزار تومان در هر کیلو رسید اما پس از چند روز قیمت آن در بازار شکسته شد در حالی که قیمت آن اکنون به حدود 45 هزار تومان در هر کیلو رسیده است. بنابراین با این آشفتگی ها معلوم نیست روزهای آینده قیمت این کالاها چه رقمی شود، بی نظمی بسیار نگران کننده ای که پیش بینی قیمت ها را در بازار برای مردم سخت کرده طوری که اعتماد عمومی مردم و سرمایه های اجتماعی را به مسئولان پایین آورده است.

این پژوهشگر اجتماعی افزود: وقتی مسئولان اجرایی زوایا و تبعات طرحی را به خوبی نمی سنجند و اقدام به عملیاتی کردن آن می کنند، معلوم است که مردم در فشار قرار خواهند گرفت و آشفتگی قیمت ها و گرانی ها را در بازار نمی پذیرند و معترض می شوند. با این وجود به نظر می رسد دولت باید با اقدامی درست وزرای ناکارآمد را عوض کند زیرا “بزرگترین ناکارآمدی عدم شایسته گزینی است”.

موسوی چلک به ناکارآمدی های مدیریتی دولت به دلیل عدم شایسته گزینی اشاره کرد و افزود: مدیران کلیدی حوزه اقتصاد کشورعملکرد مثبتی در سابقه اجرایی ندارند و حتی حاضر نیستند مشاورانی قوی و کاربلد را داشته باشند با این وجود اقتصاد را دستوری اداره می کنند که این رویکرد، رویکردی اشتباه است. توجه به این نکته مهم به نظر می رسد که به جرات می توان گفت؛ وزرای اقتصادی دولت هیچ سهمی از مشاوران اجتماعی را ندارند.

این پژوهشگر اجتماعی اظهارداشت: اقتصاد دستوری که هیچ وقت موفقیتی را در برنداشته است اکنون با اقدام دولتمردان رئیسی با حذف ارز ترجیحی خود را نشان داد. به طور مثال دولت قیمت 4 قلم کالای اساسی را آزاد و یارانه آن را هم به حساب مردم واریز کرد اما این چنین نشد   به طور مثال نمک که ارزانترین کالای مصرفی است کیسه ای یک کیلویی است اما وقتی وزن می شود 800 گرم وزن دارد سایر اقلام نیز از این قاعده مستثنی نیستند.چرا که نظارت قوی در بازار به چشم نمی خورد. از طرفی تورم رسمی 40 درصدی اعلام می شود اما مستمری ها 20 درصد و حقوق کارمندان 10 درصد افزایش می یابد. مگر می شود قیمت تخم مرغ، روغن، شیر و آرد چند برابر شود اما سایر محصولات و یا کالاهای مرتبط با این اقلام گران نشود.

موسوی چلک ادامه داد: نبود نظارت دقیق بر قیمت ها و آشفتگی بازار طوری است که دارو همچنان ارز یارانه ای می گیرد اما قیمت آن بشدت در بازار افزایش یافته است.  

وی در پاسخ به اینکه راهکار برای حل مشکلات و چالش های اقتصادی که اکنون منجر به نارضایتی مردم شده است، چیست؟ گفت: اینکه دولت اقدام به پرداخت یارانه برای جبران هزینه افزایش قیمت ها کرده است چاره ساز نیست چرا که پولپاشی اشتباست. به نظر می رسد نظام چند لایه سیاست های کلی تامین اجتماعی که ابلاغ شده است هر چه زودتر شکل اجرایی به خود گیرد زیرا تنها راه نجات از بحرانهای موجود اجرای نظام چند لایه تامین اجتماعی است که برچسب سیاسی ندارد. چرا که این سیاست کلان نه انتخاب مجلس است و نه دولت.

این مدرس دانشگاه اضافه کرد: دولت برای پرداخت یارانه به مردم با اجرای حذف ارز ترجیحی و در دهک بندی ها، فرق بین ضعیف و متوسط جامعه را 100 هزار تومان تعیین کرده است. دهک یک تا 4 چهارصد هزار تومان و مابقی 300 هزار تومان یارانه در نظر گرفته است در حالی که یک معلول که در دهک پایین درآمدی است ماهانه هزینه بسیار بالایی دارد. از طرفی 24 میلیون خانوار در کشور وجود دارد که طبق گزارش های موجود 9 میلیون فقیر، 55 میلیون قشر متوسط و و بقیه دهک های نسبتا بالای درآمدی شناسایی شده اند. این در حالی است که اکنون با افزایش سطح عمومی قیمت ها در بازار و وجود نرخ بالای تورم در کشور 80 درصد دهک های بالا و متوسط جامعه به سمت دهک های پایین و فقیر سرازیر شده اند.

موسوی چلک در پاسخ به اینکه اکنون برای ممانعت از ایجاد تنش های اجتماعی و خدایی نخواسته تجمعات گسترده اعتراضی چه اقدامی باید بکار گرفته شود؟ گفت: همانطور که گفته شد، شرایط جامعه هم اکنون شرایط سختی است و باید از اعتراضات گسترده مردمی نگران بود. با این وجود دولت علاوه بر توجه به اجرای سیاست های کلی تامین اجتماعی، برای ایجاد رفاه عمومی و تامین نیازهای ضروری مردم با هماهنگی و همراهی همه دستگاهها و نهادهای انقلابی بخش عمده ای از منابع آستان قدس رضوی، بنیاد مستضعفان، اوقاف، بنیاد علوی، ستاد اجرایی حضرت امام و… را در یک چرخه مدیریتی منسجم واحد کند تا به یاری دولت بیایند چرا که اگر به وضعیت معیشتی مردم بخصوص کم درآمدها توجه نشود و نظارت دقیقی بر قیمت ها در بازار اعمال نشود باید منتظر تنش های اجتماعی، جرایم خشن، رشد خودکشی، و افزایش چندین برابری قیمت ها در بازار بود.