خوش‌چشم: با اعمال فشار حداکثری از سوی ایران، آمریکا تا دو ماه دیگر می‌شکند

مذاکرات برجام در دولت قبل مورد پذیرش قرار گرفت اما با بدعهدی طرف مقابل، به خصوص آمریکا و شخص رییس جمهور ترامپ، این قرارداد ملغی شده است. امروزه بحث احیای برجام بین دو طرف، ایران و آمریکا، در جریان است و در همین زمینه توداک با متخصصین و صاحب‌نظران این حوزه به گفت‌و‌گو نشسته است. در ادامه متن گفتگوی توداک با دکتر مصطفی خوش‌چشم، استاد دانشگاه تهران را می خوانید.

موارد مورد مناقشه بین دو طرف اصلی، ایران و آمریکا، در احیای برجام چیست؟ و چه پیشنهاداتی در این دور مذاکرات مطرح شده؟

جواب سوال اول در سطوح مختلف رده بندی دارد.  سه تا مطلب باقی است یکی مساله تحریمهای باقی مانده لیست قرمز است، یکی مساله سپاه  و دیگری البته مساله تضمین اقتصادی از میان تضمینهای باقی مانده است اما در جواب شما باید عرض کنم در آخرین نوبت ایران برای اینکه امریکا سپاه را خیلی برجسته نمایی می‌کرد و طوری وانمود می‌کرد انگار فقط صحبت درباره مساله سپاه برای حصول توافق باقی مانده به این سمت رفت که مساله را در افکار عمومی دو سمت به سمت تحریمها بکشاند و البته خب برای همین پیشنهاد داد اول مرحله تحریم و تضمین حل شود و بعد خب مساله سپاه بررسی شود.

در مجموع آقای بایدن و رامالی اعلام کردند که هیچ امتیاز دیگری نخواهند داد چه درباره سپاه و چه در مورد مساله دیگر.

 رویکرد دو طرف نسبت به احیای برجام چیست و از احیای برجام چه خواسته ای دارند؟

رویکرد طرف امریکایی از همین ابتکارعمل ایران به بعد زیادی‌خواهانه شد. یعنی نخست اعلام کردند که هیچ امتیازی نخواهند داد از جمله امتیاز سپاه را نخواهند داد و بعد با بهره‌گیری از ابزارهای جنگ ترکیبی  از جنگ تبلیغاتی روانی،  تحریک به اغتشاشات سوق دادن اعتراضات خیابانی به اغتشاشات که همین حضور خیابانی اعتراضاتی که در کشور می‌شود مسبوق به سابقه هم هست که هر وقت این اتفاق می‌افتد طمع طرف امریکایی برای زیادی‌خواهی در مذاکره بالا می‌رود. در کنار این جنگ روانی اعمال تحریمها، نشان دادن کمک به اپوزیسیون و بعد برجسته نمایی اپوزیسیون به عنوان یک آلترناتیو که اگر برجام زنده نشود به عنوان یک بازی تبلیغاتی وگرنه که در طول چهار دهه گذشته امریکا همواره داشته این کار را انجام می‌داده و از اپوزیسیون حمایت همه جانبه داشته، اپوزیسیون خارج‌نشین ضعیف و غیر مستعد است اما به شکل قابل توجهی سعی کردند در رسانه‌ها برجسته‌سازی کنند تا یک تهدید باشد و در صورت شکست برجام حمایتهایشان را از اپوزیسیون بیشتر می‌کنند حال اینکه این تهدیدی توخالی است. آنها از هیچکاری دریغ نکردند که بخواهند در صورت شکست مذاکرات این کار را انجام دهند. در کنار این دستور به توقیف محموله نفتی ایران در سواحل یونان و تهدید به شروع مجدد جنگ نفتی و توقیف نفت‌کشها و استفاده ار اسرائیل برای ترور و خرابکاری و همچنین جنگ سایبری از ابزارها بوده است. آخرین مورد استفاده از فشار شورای حکام برای امتیازگیری سیاسی و فشار دیپلماتیک و سیاسی است بنابراین  یک جنگ ترکیبی به‌راه انداختند که ایران را در مذاکرات وین به عقب برانند که ایران دست از درخواست برای امتیازات باقی‌مانده بردارد و پیش‌بینی می‌شود این جنگ ترکیبی که در حقیقت قبلا بسیار گسترده‌تر در حوزه‌های متعدد بیشتری از همین ابزار استفاده کرده‌اند و حالا بخشی از همان ابزارهای مورد استفاده همیشگی‌شان را الان در حال استفاده هستند یعنی کار جدیدی نیست این ابزارها قبلا هم با شدت و برنامه‌ریزی بهتر و با تعداد در حوزه‌های خیلی بیشتری مورد استفاده قرار گرفته اما چون به دنبال متمرکز کردن فشار به روی ایران در حوزه‌های گوناگون هستند تا ایران زودتر امتیازدهی کند چون با توجه به انتخابات آتی مجلس در امریکا وقتی برای آقای بایدن نمانده سعی می‌کنند از ابزارهایی که نخ‌نماست و قطعا توان افزایش فشار را بر روی ما در حدی ندارد که ما را به عقب برانداما سعی می‌کند از داشته‌ها برای عقب راندن ما استفاده کند و دچار عقب‌نشینی کند اگرچه که این سعی باطل است و با مقابله جمهوری اسلامی روبه‌رو شد چه در زمینه کشتی محموله نفتی که در مقابل یک کشتی دو کشتی گرفتیم و چه در مورد قطعنامه آژانس که منجر به برداشتن دوربینهای فراپادمانی شد که به صورت داوطلبانه و بر اساس حسن نیت اینها را نگه داشته بودیم بعد هم دو آبشار ماشینهای پیشرفته به راه انداختیم و اخطار  کردیم که تقابل خواهیم کرد طبیعی است که در دوران دولت انقلابی آقای رئیسی سیاست مماشاتی که در دوره روحانی انجام می‌شد متوقف شده و به سمت نمایش اقتدار رفته و مقابله می‌کنیم.

به چبنابراین طبیعی است که در هفته‌های آتی دو طرف  در این تصاعد بحران به پیش خواهند رفت بنابراین طرف امریکایی از مجموعه عناصری که یاد شد هرچه بیشتر استفاده خواهد کرد قطعا باید دستگاه‌ها و نهادهای نظارتی امنیت فیزیکی و امنیت سایبری را به شدت ارتقا بدهند و به دنبال ترمیم ضعفهایشان در این حوزه‌ها باشند و حتما می‌بایستی یک راهبرد جامعی توسط نظام و شورای عالی امنیت ملی ترسیم بشود برای مقابله با جنگ ترکیبی که در هفته‌های آتی است به نظر می‌رسد تا اواسط مرداد این وضع تقابلی ادامه پیدا می‌کند اگر هیچکدام از طرفین عقب‌نشینی نکنند و قطعا راهکار ایران استفاده کنشگرانه از ابزارهای موجود است ایران الان در مقابل اقدامات امریکا دست به اقدام می‌زند نیاز است که ایران کنشگر شود و از ابزارهای فشار در حوزه‌های هسته‌ای، منطقه‌ای، موشکی و مهاجرین به عنوان مولفه‌ها و اهرمهای فشار استفاده کند البته هر دو طرف در این تقابل به دنبال امتیاز سیاسی هستند و نه به دنبال شروع جنگ و درگیری و نزاع بلکه این بخشی از پازل مذاکراتی است. همچنین امریکاییها در حوزه ارزی هم سعی کردند در هفته‌های گذشته با طراحی جنگ رسانه‌ای و همینطور امنیتی-اقتصادی قیمت ارز را به شدت بالا ببرند که حالا دستگاه‌های نظارتی و بانک مرکزی پای کار بودند و مقابله کردند اما این وضعیت ادامه پیدا خواهد کرد یعنی امریکا از این حربه‌ها عقب‌نشینی نخواهد کرد حداقل برای هفته‌های آتی هم در زمبنه جنگ روانی و تبلیغاتی سایبری خرابکاری ترور و حتی در باز اعمال تحریمها و مداخلات ارزی و بالا بردن قیمت ارز حتما امریکاییها از تمام توانشان و تجربباتشان استفاده خواهند کرد تا این بخش دوم مذاکره باشد.

ایران هم نیاز است در عین مقابله با مثل دست به اقدامات کنشگرانه بزند ما باید متوجه این حقیقت باشیم که امریکایی‌ها در اعمال فشار  با استفاده از این ابزارها تحت عنوان فشار حداکثری شکست خوردند اما ایران از تمام ابزارهای فشاری که در دست دارد استفاده نکرده و باید قطعا دست به این کار بزند از جمله استفاده از قدرت موشکی و منطقه‌ای و رونمایی جدید احتمال رسیدن به توافق برجام کمتر از همیشه است شاید در زمان کنونی بسیار اندک باشد و افق روشنی وجود ندارد و الان در شرایطی هستیم که باید دید در این هماوردی میدانی چه کسی پیروز خواهد شد.

پیش بینی شما از ادامه مذاکرات چیست؟

قطعا باید در این دوره اعتراضات را مدیریت کرد و اجازه نداد که نارصایتی به هر شکلی سرباز کند و بیشتر شود و بایستی از اقداماتی که موجبات اعتراض بخشها و اقشارهای مختلف مردم می‌شود به جد پرهیز داشت در بخش رسانه باید مدیریت درستی برای هدایت افکار عمومی صورت بگیرد همچنین در اعلام خبر مربوط به خرابکاری و جنگ سای۶بری و ترور می‌بایستی آگاهانه قدم برداشته شود و مشاوره تخصصی صورت گرفته و راهبرد گذاشته شود.

احتمالا این وضعیت تا اواسط مرداد ادامه پیدا می‌کند و از اواخر مرداد و ابتدای شهریور که پیش‌خرید نفت شروع می‌شود با بالا رفتن قیمت نفت و وخامت جنگ اوکراین که تا زمستان هم ادامه خواهد داشت قطعا فشار بیشتری به عرب و امریکا خواهد امد و زمان به نفع ماست. اگر ما بتوانیم آگاهانه از ابزارهای فشار و اتحاد استراتژیک با ونزوئلا در زمینه مدیریت و عرضه بازار نفت بویژه در نیمکره غربی که امریکا الان درخواست داره از ونزوئلا برای واردات نفت اگر بتوانیم این را مدیریت کنیم پای طرف غربی می‌لرزد.