خروج سپاه از لیست تروریستی و ضمانت عدم خروج از برجام، گره کور است

مذاکرات برجام در دولت قبل مورد پذیرش قرار گرفت اما با بدعهدی طرف مقابل، به خصوص آمریکا و شخص رییس جمهور ترامپ، این قرارداد ملغی شده است. امروزه بحث احیای برجام بین دو طرف، ایران و آمریکا، در جریان است و در همین زمینه توداک با متخصصین و صاحب‌نظران این حوزه به گفت‌و‌گو نشسته است. در ادامه متن گفتگوی توداک با دیاکو حسینی، کارشناس ارشد سیاست خارجی را می خوانید.

 

 موارد مورد مناقشه بین دو طرف اصلی، ایران و آمریکا، در احیای برجام چیست؟ و چه پیشنهاداتی در این دور مذاکرات مطرح شده است؟

ما به مذاکره کننده ها و متن مذاکره ها دسترسی نداریم. کلیت را طبق اخبار می توانیم حدس بزنیم و آن اینکه یک بخشی مربوط می شود به  خروج سپاه از لیست تروریستی وزارت خارجه امریکا و موضوع ضمانت هایی که در صورت خروج دوباره امریکا از برجام ایران بتواند بکار بگیرد. و تا جایی که ما اطلاع داریم درباره این موضوعات بمعنای انتظاری که وجود داشت ضمانت خاصی اتخاذ نشده و درباره خروج سپاه هم ایالات متحده مخالفت کرده است. به نظر میرسد این دو مسئله کلیدی است که باقی مانده است.

در بخش فنی یکی اطمینان از اینکه ایران بتواند از مواهب برجام بهره مند بشه در توافقات بانکی و مالی و از طرف دیگر مسائل فنی درخواست های آژانس جهت نظارت و بازرسی هایی که الان هم مورد مناقشه است و دلیل قطع نامه شورای حکام بوده از دیگر مناقشات است. از پیشنهادهای طرفین کاملا بی اطلاع هستم دو طرف هیچ اعلامی درباره جزییات مذاکرات ندارم.

رویکرد دو طرف نسبت به احیای برجام چیست و از احیای برجام چه خواسته ای دارند؟

طرف آمریکایی در دولت بایدن که نقش زیادی هم در دوره اوباما و مذاکرات برجام در سال 2015 داشتند اشاره کردند بارها که فشار حداکثری علیه ایران کار نمی کند و برجام بهترین توافقی بوده که برنامه هسته ای ایران را می تواند مهار کند. با توجه به اتفاقات زمان دولت ترامپ، هدف اصلی دولت بایدن این است که با کنترل خسارت وضعیت را به وضع پیشین آن برگرداند یعنی زمانی که امریکا بخشی از برجام بود و از امکانات سیاسی و حقوقی آن بهره مند بود و می توانست با تعهد به برجام ایران را به متعهد شدن به برجام تشویق کند و در نتیجه برنامه هسته ای ایران را تحت کنترل قرار دهد. از سوی دیگر دولت بایدن این را درک کرده بودند که برجام نواقصی دارد مثل عدم ورود به قضیه موشکی.

بنابراین بوده که این موضوعات در گفتگوهای جدید مورد رسیدگی قرار بگیرد و برای اینکار دو راه وجود داشت یا اینکه در درون مذاکرات مورد بحث قرار میگرفت یا اینکه برجام احیا بشه و مقدمه ای باشه برای مذاکرات بعدی درباره موضوعاتی که از نظر امریکایی ها محل انتقاد است و برجام توافقی ضعیف بوده.

به نظر میرسه با توجه به نزدیک شدن به انتخابات امریکا سخت گیری دولت بایدن درباره این موضوعات بیشتر شود.

فکر میکنم احتمال اینکه انعطافی از طرف آمریکایی نشان بدهد کمتر است.

از سوی دیگر ایران چیزی که از این مذاکرات می خواهد صرفا احیای برجام نیست .چرا که انتقاد در عالیترین سطوح سیاسی به برجام زمان اوباما وجود داشت مبنی بر اینکه امریکا هر چند تعهد حقوقی دارد اما در عمل طوری عمل می کند که  ایران از مواهب اقتصادی توافق بهره مند نشود.

ایران هدفش اینست که تحریم ها به طور موثر و قابل راستی آزمایی لغو بشود و موانع سیاسی که پیش از این موجود داشت از بین برود (در دولت اوباما منظورمه) که مرحله بعدی امکان خروج امریکا دوباره وجود نداشته باشه اگر اتفاق بیافته خسارت کافی به ایران پرداخت بشه و اینها موضوعات اصلی است که وجود دارد.

البته فکر می کنم  طرف ایرانی درک باید کند که قرار گرفتن سپاه در لیست تروریستی مستقیما به برجام مربوط نمیشود ولی طبق استدلالی که در دولت بایدن و دولت دوازدهم رخ داد این تفسیر بود که چون تمام تحریم هایی که دولت ترامپ وضع کرده به هدف از بین بردن کامل برجام و علیه ایران بوده حتی اگر مستقیما به برجام مربوط نباشد؛ ایران آن را در چارچوب برجام تلقی می کند بخصوص اینکه این تحریم ها علیه سپاه آثار اقتصادی بسیار روشنی در عملکرد ایران و بهره مندی از برجام دارد.

 به چه میزان دو طرف به احیای برجام امیدوار هستند و تلاش در راستای احیا خواهند داشت؟ و پیش بینی شما چیست؟

هم ایران و هم امریکا و هم سایر طرف های 4+1 بخوبی میدانند برغم نقص های برجام ,جایگزین بهتری برایش نیست و اگر برجام به شکل 2015 احیا شه برای دو طرف توافق نامطلوبی است چون هردو از 2015 ناراضی هستند اما در کوتاه و میان مدت راه حلی دیگر نیست مگر گفتگوهایی فراتر از موضوعات هسته ای آغاز بشه که بعید بنظر میرسه و با توجه به سابقه آمریکا غیر قابل اجراست. امید دو طرف به حل و فصل و احیای برجام نسبتا بالاست مگر اینکه خطاهایی رخ دهد و طرفین وارد تشدید تنش شده و خود به خود منجر به بن بست در آینده شود.

با توجه به قطعنامه شورای حکام کار در ادامه سخت شده .ایران بدلایل حقوقی مرسوم میان کشورها نمی تواند بپذیرد برجام 2015 احیا بشه درحالی که هیچ گارانتی نداشته باشه و همینطور موفقیتی مثل خروج سپاه از لیست تروریستی یا کاهش قابل توجه فشار به ایران و سپاه بدست نیاید . برای امریکا هم توافقی که با توجه به نزدیک شدن به انتخابات کنگره ، اینکه سپاه را از لیست تروریستی خارج بکند (استدلال کردن که این موضوع فراتر از برجام است) اگر این کار را بکنند طبعا مشکلات زیادی برای بایدن پیش میاد. در عین حال دولت بایدن تحت فشاره که باید نشان دهد سخت گیری نسبت به ایران دارد.