کارشناس روابط بین‌الملل: خواسته‌ اساسی ایران در مذاکرات، انتفاع واقعی اقتصادی است

مذاکرات برجام در دولت قبل مورد پذیرش قرار گرفت اما با بدعهدی طرف مقابل، به خصوص آمریکا و شخص رییس جمهور ترامپ، این قرارداد ملغی شده است. امروزه بحث احیای برجام بین دو طرف، ایران و آمریکا، در جریان است و در همین زمینه توداک با متخصصین و صاحب‌نظران این حوزه به گفت‌و‌گو نشسته است. در ادامه متن گفتگوی توداک با علیرضا فقیهی‌راد، کارشناس ارشد روابط بین‌الملل را می خوانید.

موارد پیشنهادی مورد مناقشه بین دو طرف اصلی، ایران و آمریکا، در احیای برجام چیست؟

یکی از مهمترین موارد مورد مناقشه میان ایران و آمریکا در روند مذاکرات احیای برجام، مساله تضمین است. مساله ای که یکی از خلاء ها و پاشنه آشیل های برجام بود و همین ضعف در برجام موجب شد آمریکا بدون هیچ هزینه ای از برجام خارج شود و تحریم ها را برگرداند.

دولت بایدن ابتدا در مذاکراتی که بصورت واسطه ای و Non papare بود، اعلام کرد صرفا در دوره دولت خود تضمین خواهد داد که از برجام خارج نخواهد شد، که البته چندی بعد و در آخرین دورهای مذاکراتی وین، بایدن اعلام کردند حتی در دوره خود نیز ضمانت نخواهد داد.

جمهوری اسلامی نیز در این مساله حاضر به عقب نشینی نشد و همین امر یکی از مسائل باقی مانده ای است که مذاکرات را با گره مواجه کرده است.

مساله مهم دیگر که از خواسته های اساسی ایران در مذاکرات است انتفاع واقعی اقتصادی از توافق است که تاکنون در میانه مذاکرات چنین عایدی نصیب ایران نشده است لذا ایران نیز تن به توافقی که انتفاع اقتصادی دربرنداشته باشد نخواهد داد.

از طرفی مساله قرارگیری سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در لیست گروه های تروریستی FTOنیز یکی از مسائل مورد مناقشه است. هرچند از منظر اقتصادی هیچ نفعی برای ایران و سپاه پاسداران ندارد اما از منظر سیاسی حائز اهمیت است که در این فقره نیز آمریکا حاضر به پذیرش نشده است.

از سویی آمریکا و اروپایی ها مذاکرات را صرفا به عنوان سکویی برای مذاکره در حوزه های دیگر اعم از موشکی و منطقه ای می خواهند که طرف ایرانی به صراحت اعلام کرده حتی بیان آن موجب ترک میز مذاکره از سوی ایران خواهد شد.

رویکرد دو طرف نسبت به احیای برجام چیست و از احیای برجام چه خواسته ای دارند؟ (به چه میزان دو طرف به احیای برجام امیدوار هستند و تلاش در راستای احیا خواهند داشت.)

 ایران از توافق احتمالی، انتفاع کامل و واقعی اقتصادی می خواهد و البته توافقی که صرفا در حوزه هسته ای محدود باشد و به حوزه های موشکی و منطقه ای ورود نکند. از سویی آمریکا نگاهش به برجام صرفا ابزاری برای کنترل و تغییر رفتار ایران بدون عایدی اقتصادی است. یعنی برجام خود تبدیل به ابزار و مقدمه ای بشود که ضمن مهار توان هسته ای ایران گامی برای تغییر رفتار در حوزه های موشکی و منطقه ای تبدیل بشود. آن هم با حفظ ساختار و چارچوب های اصلی تحریمی و صرفا تعلیق و ایجاد استثناهای تحریمی و تداوم شرطی کردن اقتصاد ایران به مذاکرات و برجام.

آنچه از اتفاقات اخیر بر می آید هر دو طرف خواهان احیای برجام هستند اما با حفظ قیود و شروط خود. آمریکا از اهرم قطعنامه شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی استفاده می کند برای تحمیل خواسته های خود پای میز مذاکره نه بهم زدن میزمذاکره، ایران هم با واکنش ضعیف این پیام را می دهد که خواهان بهم خوردن توافق نیست.

پیش بینی شما از نتیجه مذاکرات چیست  ؟

با نزدیک شدن به انتخابات میان دوره ای کنگره آمریکا و احتمال پیروزی جمهوری خواهان و از سویی اقدامات ضدامنیتی رژیم صهیونیستی که با چراغ سبز آمریکا انجام می شود همه چیز را در حالت تعلیق برده است.

 احتمالا باتوجه به عدم تامین شروط و خطوط قرمز ایران و همچنین باتوجه به قطعنامه شورای حکام و حل نشدن موضوعات میان ایران و آژانس و احتمال آمدن جمهوری خواهان در کنگره و تغییر ترکیب اکثریت کنگره حداقل تا آبان ماه و تعیین تکلیف آن مذاکرات به نتیجه مشخص نخواهد رسید.

که البته این دوره می تواند فرصت خوبی برای ایران باشد تا با استفاده از راهکارهای متعددی در حوزه دیپلماسی اقتصادی و استفاده از شرایط جدید نظم بین المللی و بهره گیری از ظرفیت های کشورهای همسایه و چین و روسیه و حوزه آمریکایی لاتین وابستگی اقتصاد و شرطی شدن اقتصاد به مذاکرات را تا حد قابل توجهی کاهش دهد. اگر هم که فرصت سوزی شود احتمالا در شرایط بدتری مجبور به توافق آن بدون شروط و خطوط قرمزمان خواهیم شد.